Genealogia w architekturze ukryta

30 lis 2018 | wpis w: Aktualności

„Genealogia w architekturze ukryta” – taki tytuł nosiło krótkie opracowanie, które w formie zdjęć oraz opisu zostało w tym roku wysłane na konkurs „Zabytkowa architektura wsi opolskiej” organizowany przez Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu. Kilka z wysłanych zdjęć znalazło się również na wystawie pokonkursowej.

Zaś tutaj chciałbym pokazać wszystkie fotografie i zaprezentować tekst, jaki powstał w ramach opracowywania tematu.


Wstęp

„Genealogia w architekturze ukryta” – to krótki fotoreportaż składający się z kilku fotografii przedstawiających elementy wiejskiej architektury, jakimi są inskrypcje umieszczane często dawniej (obecnie zaś rzadziej) na ścianach szczytowych domów, stodół i innych zabudowań.

Są to te elementy architektury, które niestety powoli znikają z otaczającego nas krajobrazu. Remonty domów, ocieplanie i tynkowanie elewacji budynków i brak zainteresowania właścicieli domostw ich udokumentowaniem przed wykonaniem samego remontu. To wszystko sprawia, że pewna część lokalnej historii zanika.

Umieszczane dawniej na ścianach budynków inicjały mogą stanowić obecnie podstawę do badań i małych opracowań dotyczących historii i genealogii rodzin zamieszkujących dane zabudowania. Zaś w połączeniu z przeróżnymi źródłami, takimi jak dokumenty kościelne i kartograficzne czy też relacje mieszkańców, dają możliwość bardziej szczegółowego zgłębienia tej tematyki.

Dlatego też chcąc niejako połączyć genealogię z architekturą, na odwrocie każdego zdjęcia konkursowego zamieściłem krótki opis rodziny, której dotyczy samo zdjęcie i znajdująca się na nim inskrypcja.

JJ.

Nie wiadomo do końca do jakiego imienia odnosi się pierwsza litery inskrypcji „JJ.”. W rodzinie Joseph o której tutaj mowa i która wybudowała dom na obecnej ul. Opolskiej 26 w Smolarni, mieszkali dawniej: Johann (ur. 1884, zm. 1971), jego ojciec Josef (ur. 1851), a jeszcze wcześniej jego dziadek – również Johann (ur. 1820, zm. 1883).

Odnaleziona w wewnętrznej części budynku taka sama inskrypcja posiada dodatkowo rok budowy 1909, co sugeruje iż to właśnie wtedy mógł zostać wybudowany cały dom. Dzięki temu wiemy, że zabudowania te nie zostały wybudowane za życia dziadka Johanna, który zmarł w roku 1883, a przez któregoś z jego potomków. W 1909 r. mieszkał tutaj jeszcze ww. Johann (ur. 1884), który sam lub też wspólnie ze swoim ojcem wybudował nowy bądź też rozbudował istniejący ówcześnie dom.

Obecnie zabudowania zamieszkane są przez rodzinę niespokrewnioną z Josephami.

MJ 1920

MJ – Matthaeus Joseph, syn Georga (ur. 1816, zm. 1887) i Johanny z domu Fuchs (ur. 1817, zm. 1878). Urodził się we wrześniu 1859 roku, zmarł zaś w listopadzie roku 1929. Korzenie jego przodków ze strony ojca sięgają początków istnienia parafialnych ksiąg kościelnych, zaś udokumentowane wzmianki o jego przodkach sięgają ostatniego ćwierćwiecza XVIII wieku.

Przez kolejne pokolenia w domu tym mieszkała rodzina Matthaeusa i jego potomkowie. W 2017 roku zabudowania na ul. Pachów 3, ze względu na zły stan zachowania, zostały wyburzone.

JG. 1928

JG – Josef Goretzka, pochodził z Górki Prudnickiej i urodził się we wrześniu 1865 roku. W 1892 roku ożenił się z niejaką Marthą Klein (ur. 1892, zm. 1896), która pochodziła z tej samej miejscowości.

W późniejszym czasie rodzina ta zamieszkała w Smolarni, na co wskazuje m.in. to, iż w dniu śmierci Martha była już mieszkanką tej miejscowości. Kilka lat później, w lutym 1899 roku Josef ożenił się z Pauliną Globisch (ur. 1874, zm. 1939) z Serwitutu i obydwoje zamieszkali w Smolarni. Przez kolejne lata rodzina Goretzka mieszkała w zabudowaniach mieszkalnych przyległych do stodoły, z której pochodzi fotografia. Josef zmarł w grudniu 1937 roku, a jego żona we wrześniu roku 1939.

Obecnie w domu na ul. Opolskiej 36 mieszkają ich potomkowie.

1935 FJ

FJ – Franz Josef, syn Josefa i Mathildy z domu Galotta. Urodził się w październiku 1881 roku, a zmarł w styczniu 1960 roku. Korzenie tej gałęzi rodziny Josef/Joseph sięgają początków istnienia parafialnych ksiąg kościelnych, a ojciec Franza był pierwszym kuzynem Matthaeusa Josefa (fotografia: „MJ 1920”). W maju 1909 roku Franz ożenił się z Agnes Kołodziej (ur. 1888, zm. 1973) ze Smolarni, która pochodziła z domu, gdzie wykonano fotografię.

Obecnie zabudowania te zamieszkane są przez osobę spokrewnioną z tą gałęzią rodziny.

19 AL. 31

AL – Anna Lazar z domu Kozioł, urodziła się w październiku 1886 roku i była rodowitą serwituczanką. W 1910 roku wyszła za mąż za pochodzącego z sąsiednich Racławiczek Franza Lazara (ur. 1882, poległ na I wojnie światowej w 1915 roku) i razem z nim mieszkała w swoim rodzinnych domu.

Po jej śmierci (sierpień 1939) mieszkali tutaj potomkowie rodziny Lazar, a obecnie dom zamieszkany jest przez rodzinę z nią niespokrewnioną, ale pochodzącą z Serwitutu.

RMG 1927

RMG – Rochus i Magdalena Globisch. Rochus Globisch urodził się w sierpniu 1891 roku i był nieślubnym synem Susanny (ur. 1865). Kiedy ta w 1900 roku wyszła za mąż za Franza Bienka, jej syn nadal posiadał nazwisko panieńskie matki. Sama Susanna zaś była siostrą Pauliny Globisch, która w późniejszym czasie wyszła za mąż za Josefa Goretzkę (fotografia: „J G. 1920”).

Rochus w lutym 1920 roku ożenił się z mieszkanką Serwitutu Magdaleną Pietruschka (ur. 1896, zm. 1961) i obydwoje do końca życia mieszkali w zabudowaniach pod numerem 10. Rochus zmarł w kwietniu 1944 roku, dwa i pół roku po tym jak jego 20-letni syn Otto stracił życie na froncie II wojny światowej. Zaś Magdalena zmarła w kwietniu 1961 roku.

Obecnie zabudowania te zamieszkane są przez rodzinę niespokrewnioną z Globischami.

P. Tannenbaum 1920

Paul Tannebaum urodził się w czerwcu 1878 roku w Smolarni i był synem Johanna (ur. 1844) i Agathy z domu Schnur(p)fail. W 1913 roku ożenił się z Anną Josef (ur. 1889, zm. 1975) i mieszkał z nią w swoim rodzinnym domu na obecnej ul. Opolskiej 69. Jego żona była m.in. siostrą Johanna (fotografia: „JJ.”) i była spokrewniona z większością mieszkańców, których korzenie wywodzą się od tej gałęzi rodziny Josef. Paul zmarł w sierpniu 1956 roku, a po śmierci jego żony w zabudowaniach tych mieszkały nadal ich dzieci.
Obecnie dom na ul. Opolskiej 69 jest niezamieszkany.

MGL. 1925

MGL – Magdalena i Gustav Lisson. Magdalena pochodziła z Serwitutu i urodziła się w lipcu 1883 roku. Jej rodzicami byli: Valentin i Josepha z domu Smolarczyk. W 1907 roku wyszła za mąż za 22-letniego Gustava Lissonia (ur. 1884) ze Smolarni, który po ślubie przeprowadził się na Serwitut.

Rodzicami Gustava byli karczmarz Joseph (ur. 1851) i Johanna z domu Goletz (ur. 1869, zm. 1911), a jego dziadek prowadził dawniej w Smolarni karczmę. Przy czym korzenie tej rodziny sięgają Przechodu, skąd pochodził prapradziadek Gustava – Casmir (ur. ok. 1756, zm. 1824), który w latach 80. XVIII wieku zamieszkał w Smolarni. Zaś korzenie przodków Magdaleny sięgają przełomu XVIII/XIX wieku.

Opisane tutaj osoby do końca życia mieszkały w Serwitucie, gdzie w lutym 1955 roku zmarł Gustav, a dwa lata później – w kwietniu 1957 roku – Magdalena.