Nazwy lokalne – zarówno te istniejące, jak i te już dawno zapomniane – przez dziesiątki lat były używane przez tutejszych mieszkańców do określenia poszczególnych części wioski, pól, łąk i lasów. Chodzi tutaj o nazwy, których w znacznej większości nie spotkamy w oficjalnych źródłach ani innych opracowaniach, a ich przetrwanie umożliwiły jedynie istniejące od dziesiątków, a może i setek lat przekazy ustne.

Najstarsze z funkcjonujących na terenie Smolarni i Serwitutu nazw mają po kilkaset lat, zaś najmłodsze powstały dopiero kilkadziesiąt, a nawet kilkanaście lat temu. Oprócz nazw występujących na terenie administracyjnym w/w miejscowości, opisano tutaj również niektóre nazwy występujące poza granicami sołectwa. Uczyniono tak ze względu na ich położenie i związki tutejszych mieszkańców – m.in. poprzez rolnictwo i leśnictwo – z tymi miejscami, dzięki czemu obszary te bardzo dobrze znane są również mieszkańcom Smolarni i Serwitutu.

Wszystkie nazwy podzielone zostały na terenowe miejscowe. Pierwsze z nich – terenowe – swoim zasięgiem obejmują obszar, na którym człowiek przebywa od lat, gospodaruje na nim, ale nie jest on stale zamieszkały. Chodzi tutaj przede wszystkim o pola, łąki, lasy, rowy, drogi itp. Natomiast nazwy miejscowe, najogólniej rzecz mówiąc, opisują miejsca stale zamieszkane przez ludzi, np. zabudowania należące do danej rodziny bądź też większe części miejscowości.

Kilka słów o pisowni nazw

Ważnym elementem w opracowaniu dotyczącym lokalnych nazw, jest przyjęta przeze mnie forma ich pisowni. W swoich pierwotnych tekstach przyjąłem koncepcję zapisu ich skodyfikowanej formy z uwzględnieniem ogólnie przyjętej zasady pisowni jednego z alfabetu śląskiego1. Jednak ostatecznie zrezygnowałem z takiego posunięcia i postanowiłem przedstawić tę pisownię w formie fonetycznej, tak jak powinno się prawidłowo wymawiać poszczególne wyrazy. Posunięcie takie podyktowane było w znacznej mierze tym, iż używana w Smolarni i okolicznych wioskach odmiana gwary śląskiej różni się nieco od gwary – nazwijmy to – „ogólnej” i skodyfikowana forma jej zapisu nie zawsze w pełni odzwierciedla poprawną formę wymowy poszczególnych nazw, zwrotów i określeń.

W swoich opisach użyłem tylko jednej skodyfikowanej samogłoski, a mianowicie „ō” („o” z poziomą kreską na górze). Samogłoska ta brzmi podobnie jak polskojęzyczne „ó”, lecz w prawidłowej wymowie słychać tutaj literę brzmiącą pośrednio między „o” a „u”. Dotyczy to przede wszystkim wyrazów, w których zastosowanie samogłoski „ó” nie odzwierciedla w pełni poprawnej wymowy danego słowa.

Przejdź do opracowań poszczególnych nazw:

Mapa poglądowa z wybranymi nazwami lokalnymi
  1. Chodzi tutaj o ogólnie przyjęte zasady zapisu m.in. takich liter jak: „e” – na końcu wyrazów: pośrednio między „e” a „y” (np. Pańske, w wymowie Pańsky); „ō” – pośrednio między „o” a „u” (np. Gōrki); „ŏ” – w przybliżeniu podobne do polskiego „eł” (np. Stŏwek, w wymowie Stełwek); „ô” – w przybliżeniu podobne do polskiego „ło” (np. Ôblejzōngi, w wymowie Łoblejzóngi); „ã” – w przybliżeniu podobne do polskiego „ał” (np. Krzipopã, w wymowie Krzipopał). (Kosmala G., Racławiczki – nazwy lokalne, www.parafia-raclawiczki.pl.