Drewniany krzyż nieopodal leśniczówki w Serwitucie

Krzyż ten widnieje m.in. na mapach Messtischblatt z lat: 1883, 1904, 1930 i 1936. Co ciekawe symbol sugerujący istnienie w tym miejscu krzyża znajduje się również na mapie geodezyjnej z 1884 r., która to mapa została utworzona na podstawie starszych źródeł z lat 1869/70. Do dnia dzisiejszego nie zachowały się żadne bliższe informacje na temat okoliczności powstania obiektu, a sami mieszkańcy również nie pamiętają, aby takowy tutaj w ogóle istniał.

Fragmenty map z 1930 i 1936 r. z widocznym krzyżem [Messtischblatt Schelitz, arkusz 3251 [5572], 1930 r. [w:] www.amzp.pl oraz Forstamt SCHELITZ Landforstmeisterbezirk Oppeln, 1936 r., [Zbiory prywatne]

Drewniany krzyż przy szkole

Postawiony prawdopodobnie w tym samym roku, w którym wybudowano tutejszą szkołę podstawową – tj. w 1926, lub też jakiś czas później. Krzyż miał wysokość ok. 10-12 metrów i na jego szczycie wisiała, namalowana na blasze, postać Jezusa Chrystusa. Krzyż ogrodzony był drewnianym płotem, wewnątrz którego znajdował się zasadzony w 1933 r. tzw. dąb Hitlera, a przed ogrodzeniem stał niewielkich rozmiarów pamiątkowy kamień. Krzyż uległ zniszczeniu w marcu 1945 r. podczas pożaru budynku szkoły lub też został usunięty w trakcie prac porządkowych na pogorzelisku i nigdy nie wrócił już na swoje miejsce.

Fragment widokówki Smolarni z lat 30. XX w. z widocznym krzyżem

Krzyże przy drodze wojewódzkiej

Przeglądając arkusze map Messtischblatt z lat 1912 i 1930 zauważyć można, iż przy obecnej drodze wojewódzkiej nr 414, jadąc od tzw. Szpicy w Smolarni w kierunku Opola, znajdowały się dwa obiekty architektury sakralnej – prawdopodobnie drewniane krzyże. Jeden z nich znajdował się na wysokości skrzyżowania drogi wojewódzkiej z drogami leśnymi o lokalnych nazwach: Budzkeł Drōga (Smolełrzōnka) i Szczeleczōnka, prowadzącymi w kierunku ówczesnych zabudowań leśniczówek: Jägerhaus I i II (obecna osada Bud). Drugi krzyż zaś znajdował się ok. 1,3 km na północny wschód, w kierunku Opola. Obiektów takich nie ma już na mapie leśnictwa Chrzelice z 1936 r., zaś wśród starszych mieszkańców nie zachowały się żadne relacje na ich temat.

Fragment mapy Messtischblatt z 1930 r. z widocznymi krzyżami [Messtischblatt Schelitz, arkusz 3251 [5572] oraz Messtischblatt Waldfurt, arkusz 3251 [5472] z 1930 r., www.amzp.pl]

Krzyże na tzw. Wygōnie

W Smolarni, na tzw. Wygōnie, przy drodze wojewódzkiej nr 414, nieopodal drogi leśnej o nazwie Miler Wejg (niem. Forstmeister Müller-Weg) znajdowało się kiedyś miejsce, które upamiętniało pewne wydarzenie z lat 20. XX w. Na 2 lub 3 sosnowych drzewach wyryte były krzyże symbolizujące mieszkańców Smolarni, którzy w czerwcu 1921 r. zostali w tym miejscu zamordowani przez członków nacjonalistycznej bojówki „Schlageters Schwarze Hand” (Czarna Ręka Schlagetera), przez miejscowych określanej, jako „Schwarze Schaar” (Czarny Oddział), której przywódcą był Albert Leo Schlageter (1894-1923).

Chodzi tutaj o 19-letniego Augusta Apostla (*8.12.1891) i 18-letniego Karla Woehla (*27.11.1902). Młodzieńcy ci zamordowani zostali w burzliwym dla Śląska okresie powstań śląskich (w tym przypadku III, które rozpoczęło się w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. i trwało do 28 czerwca). W tym samym czasie z rąk w/w bojówki życie straciło również kilku innych mieszkańców Smolarni. 59-letni Kasper Pach i jego dwaj synowie: 32-letni Valentin i niespełna 19-letni Johann. A już w styczniu 1921 r. w swoim domu zastrzelony został 60-letni Vinzent Suss.

Z pozyskanej całkiem niedawno relacji wynika, iż krzyże te istniały jeszcze w latach 70., kiedy to jeden z mieszkańców Smolarni oprowadzał swoją wnuczkę po okolicznych lasach i pokazał jej to miejsce. Ze współczesnym map leśnych wynika, iż rosnące obecnie w tym miejscu drzewa posadzone zostały na przełomie lat 80. i 90. i to zapewne w trakcie wycinki tego oddziału leśnego, drzewa te zostały wycięte, a wraz z nimi znajdujące się na nich symbole krzyży.

Grób ukraińskiego robotnika

Nieistniejący obecnie grób znajdował się przy tzw. Witkowyj Ściyżce. W grobie tym pochowano ukraińskiego robotnika, który został zastrzelony w marcu 1945 r. przez wkraczających do miejscowości radzieckich żołnierzy lub też jakiś czas wcześniej przez ostrzał karabinowy z sowieckiego samolotu. Znajdujące się w grobie ciało zostało ekshumowane wczesną wiosną 1962 r. i przeniesione w nieznane miejsce.