W przypadku Smolarni, historia pożarnictwa jest jednym z tych zagadnień, których opisywanie należy rozpocząć jeszcze w czasach, kiedy miejscowość ta wchodziła w skład gminy wiejskiej Dziedzice i kiedy to straż istniała w tej właśnie, sąsiedniej wiosce.

Najstarsze odnalezione do tej pory wzmianki o pożarach, jakie miały miejsce w okolicznych miejscowościach, pochodzą z końca XVIII i początku XIX w. W parafialnych dokumentach odnotowano informacje o pożarach, jakie miały miejsce w Dziedzicach w latach 1793 i 1799, w Racławiczkach w latach 1794, 1795 i 1798 oraz w Ścigowie w roku 18101. Największy odnotowany do tej pory pożar, jaki miał miejsce w ówczesnej gminie wiejskiej Dziedzice, wydarzył się w 1811 r., kiedy to w Dziedzicach doszło do ogromnego pożaru, wskutek którego spaliło się 29 drewnianych domów krytych strzechą, położonych w zachodniej części wioski. Kilkanaście lat później, w 1830 r. doszło z kolei do pożaru, w którym spaliły się 2 domy i 11 stodół2.

W grudniu 1822 r. władze Rejencji Opolskiej wydały rozporządzenie w językach polskim i niemieckim o zabezpieczeniu przeciwpożarowym na wsiach, pod nazwą: „Nowo rewidowany Regulament względem oddalenia wszelkiego niebezpieczeństwa ogniowego we wsiach” (Neu revidirter und vervollständigtes Reglement zur Vermutung und Löschung der Feuerschaden auf dem Platte Lande). Rozporządzenie to opisywało obowiązki właściciela majątku, zarządu gminnego czy magistratu w celu zabezpieczenia dobytku przed pożarem, a także odpowiedzialność biorących udział w akcjach ratowniczych, kierowanie akcjami oraz surowe kary za nieprzestrzeganie przepisów porządkowych. Na mocy przepisów zawartych w rozporządzeniu nakazano również powołanie w każdej wsi czy osadzie tzw. Gemeindewache, czyli Straży Gminnych, których zadaniem było pilnowanie porządku i powoływanie w czasie nocnym ludzi do gaszenia pożarów3.

Na dzień dzisiejszy nie udało się dotrzeć do bardziej szczegółowych informacji traktujących o historii tutejszego pożarnictwa w całym XIX w.  Dopiero na początku XX w. odnajdujemy wzmiankę o tym, że w marcu 1906 r. gmina wiejska Dziedzice za kwotę 1 365 marek zakupiła sikawkę ręczną firmy „Kieslich” z Paczkowa. Sprzęt ten przez rok znajdował się w stodole położonej przy szkole podstawowej, a w czerwcu 1907 r. wybudowano osobny garaż, w którym umieszczono sikawkę4.

14.10.1919 r. w Dziedzicach o godzinie 20:00 z nieznanych przyczyn doszło do pożaru stodoły w gospodarstwie Konstantina Szczepanka. Chwilę później pożar strawił również stodoły gospodarzy: Konstantina Honischa i Konstantina Magiery 5. W latach 30. XX w. w szynku u Alberta Szymy w Smolarni znajdowało się miejsce o nazwie Feuermeldestelle, w którym mieszkańcy mogli informować o zaistniałych w miejscowości pożarach. Były to już czasy, kiedy znajdowało się tutaj również – zainstalowane w grudniu 1930 r. – urządzenie telefoniczne.

Umieszczona przy drzwiach wejściowych do szynku tabliczka „Feuermeldestelle"
Umieszczona przy drzwiach wejściowych do szynku tabliczka „Feuermeldestelle” [Zbiory prywatne: rodzina Kusiek, Smolarnia]

W okresie międzywojennym większość jednostek ówczesnych Straży Ogniowych (Feuerlöschwesen) działała jako lokalne Stowarzyszenia Pożarnicze (Feuerwehrverein). Stowarzyszenie takie działało również w Dziedzicach. O jego istnieniu informuje nas m.in. lokalna kronika, która podaje, że w 1933 r. jego członkowie brali udział w obchodach z okazji urodzin kanclerza III Rzeszy – Adolfa Hitlera (19 kwietnia), a kilkanaście dni później – 1 maja, w obchodach państwowego święta pracy6.

Ciekawe wzmianki dotyczące lokalnej straży pożarnej można odnaleźć także w gazetach o tematyce pożarniczej pt. „Schlesische Feuerwehr-Zeitung” z lat 30. XX w. Znajdują się tam m.in. informacje o wyjazdach miejscowych strażaków do pożarów, jakie miały miejsce w tamtym okresie. I tak ówczesna straż w Dziedzicach w latach 1935-1938 uczestniczyła w następujących zdarzeniach:

  • 22.04.1935 r. – pożar stodoły w Dziedzicach (Racławiczki, Chrzelice, Zielina, Łącznik) – w nawiasach wypisano Straże Ogniowe z innych miejscowości, które brały udział w danym zdarzeniu.
  • 1.05.1935 r. – pożar stodoły w Zielinie (Kujawy-Zielina, Racławiczki).
  • 6.05.1935 r. – pożar dwóch stodół i 3 szop w Kujawach (Kujawy-Zielina, Racławiczki, Strzeleczki, Ogiernicze, Łowkowice, Łącznik).
  • 1.03.1937 r. – średni pożar w Dziedzicach (Racławiczki, Chrzelice)7.

Wspomniana wcześniej sikawka konna zakupiona dla straży w Dziedzicach w 1906 r. służyła tamtejszym strażakom jeszcze w pierwszej połowie lat 70. XX w. W połowie lat 70. otrzymali oni motopompę PO-5 oraz dwukołowy wózek do jej transportu. W późniejszym czasie do transportu motopompy używano również czterokołowej przyczepy z wydzielonym miejscem na sprzęt. Ochotnicza Straż Pożarna w Dziedzicach ostatecznie została rozwiązana gdzieś na początku lat 80. XX w. 8

Historia OSP Smolarnia

*Dalszą część rozdziału opracowano na podstawie informacji zawartych w kronice Ochotniczej Straży Pożarnej w Smolarni. Niektóre zapisy uzupełniono o informacje pozyskane z książek naczelnika, książek pracy i książek zajęć dostępnych w zbiorach OSP, a także o informacje uzyskane od byłych i obecnych członków jednostki.

Ochotnicza Straż Pożarna (OSP) w Smolarni założona została 12.02.1962 r. z inicjatywy Józefa Kontnego (1934-1983). Ponadto założycielami jednostki byli druhowie: Stanisław Piecha (1907-1977), Paweł Apostel (1921-1990), Jan Janik (1936-2010) i Rudolf Bieniek (1941-1999).

Przedstawicielem Komendy Rejonowej był starszy ogniomistrz Walter Simonides (1931-1989), który pełnił w tym czasie obowiązki powiatowego komendanta Straży Pożarnej w Krapkowicach. Pierwszym prezesem tutejszej OSP został Stanisław Piecha. Oprócz wspomnianych już założycieli jednostki do końca 1962 r. w skład członków OSP weszli m.in.: Alojzy Apostel (1926-2013), Herbert Białek, Albert Daniel (1938-2002), Konrad Daniel (1929-1996), Ryszard Daniel (1938-1984), Karol Kasperek, Alfred Kontny (1932-2001), Gerard Lindner, Józef Lisoń (1934-1993), Józef Lubczyk (1930-2008) i Brunon Otremba (1931-2012).

Pierwszą siedzibą OSP było pomieszczenie wydzielone w budynku gospodarczym szkoły podstawowej. Posiadanym wówczas sprzętem była motopompa i podstawowe węże gaśnicze, które w późniejszym czasie zostały przeniesione do stodoły nieużytkowej. W 1967 r. OSP otrzymała pierwszy wóz strażacki marki Dogda, który dwa lata później został wycofany z użycia z powodu wyeksploatowania. W 1969 r. jednostka otrzymała wóz strażacki marki Robur. W 1971 r. rozpoczęto budowę remizy z jednym boksem garażowym, świetlicą i pomieszczeniem gospodarczym. Ostatecznie w 1973 r. członkowie OSP mogli cieszyć się z nowo wybudowanej siedziby jednostki.

W tym samym roku wybrano nowego prezesa jednostki, którym został druh Brunon Otremba. We wrześniu 1973 r. jednostka została wyposażona w nowy wóz strażacki marki Żuk z przyczepą na węże. W latach 60. o pożarze lub też innym zdarzeniu strażaków alarmowano syreną ręczną. Dopiero w późniejszym okresie uruchomiono syrenę elektryczną, która znajdowała się na dachu budynku mieszkalnego druha Pawła Apostla. W roku 1989 syrenę przeniesiono za pomocą specjalnego dźwigu hydraulicznego na dach remizy strażackiej, gdzie znajduje się do dnia dzisiejszego. W 1992 r. przebudowano zaplecze remizy na osobny magazyn paliw, a w oknach pomieszczeń gospodarczych zamontowano kraty antywłamaniowe.

W latach 80. druhowie OSP czynnie uczestniczyli w pracach społecznych na rzecz sołectwa. W 1985 r. pomagali m.in. przy budowie chodnika w Smolarni i przy miejscowej szkole podstawowej, w 1986 r. przy budowie przystanku autobusowego, a w latach kolejnych w wielu innych pracach na rzecz lokalnej społeczności.

dromader-podczas-cwiczen-maj-1995
Dromader podczas gaszenia symulowanego pożaru na miejscowym boisku (1995 r.) [Archiwum OSP, kronika]

1.07.1992 r. w miejsce Komendy Rejonowej Straży Pożarnej w Krapkowicach powołano Jednostkę Ratowniczo-Gaśniczą. Od tego czasu aż do końca 1998 r. nasza jednostka – podobnie jak inne jednostki z terenu gminy Strzeleczki – weszła w skład Komendy Rejonowej w Prudniku. W styczniu 1999 r. powołana została Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Krapkowicach i wtedy też nasza jednostka ponownie znalazła się w zasięgu rejonu krapkowickiego9.

W maju 1995 r. na miejscowym boisku odbyły się wojewódzkie manewry przeciwpożarowe z udziałem eskadry lotniczej. Około godziny 8:00 na boisko otaczające remizę zajechały wozy zawodowych i Ochotniczych Straży Pożarnych z całego województwa. Po wykładach teoretycznych zademonstrowano pokaz gaszenia symulowanego pożaru przez dromadery z eskadry przeciwpożarowej. Następnie wszystkie wozy strażackie wyruszyły do pobliskiego lasu na ćwiczenia praktyczne.

zawody-2001
Harcerska Drużyna Pożarnicza dziewcząt po zdobyciu I miejsca na gminnych zawodach sportowo-pożarniczych (3.06.2001 r.) [Zbiory prywatne autora strony]

W 1996 r. nowym prezesem jednostki został druh Andrzej Magiera. W 2000 r. członkowie OSP przystąpili do renowacji boiska otaczającego remizę: usunięto starą murawę, wyrównano płytę boiska i zasiano nową trawę. W kwietniu 2001 r. odnowiono parkiet w świetlicy, ustawiono nowe ogrodzenie wokół strażnicy, odnowiono elewację budynku oraz zbudowano postument z gablotą, w której w późniejszym czasie umieszczono figurę św. Floriana. Figura ta została poświęcona na początku maja 2001 r. w kościele parafialnym w Racławiczkach przez ks. Jana Drewnioka podczas mszy świętej odprawionej w intencji strażaków.

W 2002 r. jednostka OSP obchodziła 40-lecie swojej działalności. Z tej okazji 19 maja na miejscowym boisku odbyły się uroczystości rocznicowe, a później gminne zawody sportowo-pożarnicze. Wszystko rozpoczęło się rano w kościele parafialnym w Racławiczkach, gdzie odprawiono mszę w intencji strażaków i poświęcono nowy sztandar miejscowej jednostki. Po mszy wszyscy uczestnicy przemaszerowali w korowodzie przez miejscowość na pobliskie boisko, na którym rozpoczęły się oficjalne uroczystości: przywitanie gości, wręczenie sztandaru, pamiątkowe wpisy do kroniki oraz otwarcie zawodów strażackich.

W czerwcu 2003 r. członkowie OSP przystąpili do renowacji wjazdu do garażu. Stary, betonowy wjazd został usunięty, a na jego miejscu ułożono kostkę brukową.

W maju 2008 r. jednostka otrzymała wóz strażacki marki Star 660M ze zbiornikiem na wodę o pojemności 2500 litrów, który do tej pory użytkowany był przez jednostkę OSP z Racławiczek, a jeszcze wcześniej ze Strzeleczek oraz Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej z Krapkowic.  Pod koniec 2008 r. przystąpiono do gruntownego remontu remizy. W świetlicy wstawiono nowe okna i drzwi, wybudowane zostało zaplecze sanitarne oraz kuchenne, a także zainstalowano ogrzewanie elektryczne. Rok 2009 nadal stał pod znakiem remontów. Poszerzona została brama wjazdowa do garażu, w którym zamontowano automatycznie otwierane drzwi, a budynek remizy został ocieplony, otynkowany i pomalowany. Ostatecznie remont remizy zakończył się pod koniec 2009 r. W grudniu 2009 r. jednostka otrzymała ciężki samochód ratowniczo-gaśniczy Jelcz 004 ze zbiornikiem na wodę o pojemności 6000 litrów, który został przekazany naszej jednostce z OSP Odrowąż.

Na dzień 31.12.2013 r. jednostka OSP w Smolarni liczyła 45 członków, w tym: 37 zwyczajnych, 3 honorowych, 1 wspierającego oraz 4 członków Młodzieżowej Drużyny Pożarniczej.

Zdjęcia remizy przed remontem

Zdjęcia remizy po remoncie

  1. Księga zgonów parafii Racławiczki, 1765-1814, s. 193.
  2. Chronik der Gemeinde Sedschütz, s. 9-10.
  3. Kalinowski P., Górnośląskie straże pożarne przed 1922 r., www.historycy.pl, dostęp: 12.05.2013 r.
  4. Chronik der Gemeinde Sedschütz, s. 33.
  5. Chronik der Gemeinde Sedschütz, s. 82
  6. Chronik der Gemeinde Sedschütz, s. 186
  7. „Schlesische Feuerwehr-Zeitung“, Jg. 1 Nr 3, s. 15; Jg. 1 Nr 5, s. 11; Jg. 3 Nr 8, s. 15.
  8. Według relacji mieszkańca Racławiczek z dnia 19.10.2012 r., który był członkiem Ochotniczej Straży Pożarnej w Dziedzicach.
  9. Jarosz Jerzy, Historia Komendy Powiatowej Straży Pożarnej w Krapkowicach, www.kppsp.com, s. 22 i 24, dostęp: 3.11.2013 r.